موزه میراث روستایی گیلان؛ آشنایی با زندگی روستایی در خطه شمال

موزه میراث روستایی گیلان؛ آشنایی با زندگی روستایی در خطه شمال

نمایی زیبا یکی از مجموعه‌ های موزه میراث روستایی گیلان

موزه‌ ها یکی از مکان ‌هایی به شمار می ‌روند که به نسبت نوعشان، می ‌توانند قصه ‌های تاریخی یک منطقه، فرهنگ مردمی منطقه و یا مواردی از این قبیل را روایت کنند. همچنین بدیهی است که مناطقی که از بافت روستایی بیشتری در مقایسه با سایر مناطق برخوردار هستند، روایت ‌های بسیاری نیز از گذشته دارند که بتوانند آن‌ ها را در قالب ‌های مختلفی روایت کنند. موزه میراث روستایی گیلان یکی از این موزه‌ ها به شمار می ‌رود که به سبب برخورداری از جذابیت‌ های  بسیار زیاد، اغلب در برنامه ‌های گردشگران قرار می ‌گیرد.

این موزه به گردشگران فرصت آشنایی با فرهنگ و سبک زندگی، معماری، آداب و رسوم، غذاهای محلی، صنایع دستی و حتی پوشاک مردم این استان را می ‌دهد. موزه میراث روستایی گیلان همچنین چند مجموعه مسکونی را شامل می ‌شود که تعداد آن ‌ها به 28 رسیده است. این مجموعه‌ ها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته ‌اند و برخی فضاها همچون لانه مرغ، کاهدان، شالیزار و بخش ‌هایی از این قبیل به آن‌‌ ها اضافه شده‌ اند.

تمام این موارد در کنار هم از موزه میراث روستایی گیلان یک موزه بسیار زیبا ساخته ‌اند که علاوه بر برخورداری از جذابیت ‌های بصری، می ‌تواند اطلاعات بسیاری را از چگونگی زندگی روستایی در استان گیلان، در اختیار گردشگران قرار دهد و یک تجربه به یاد ماندنی را برای آن ‌ها رقم بزند.

موزه نام برده شده آنقدر هر چیزی را نزدیک به واقعیت به تصویر کشیده است که شما می ‌توانید زندگی در خانه‌ های روستایی این منطقه را کاملاً لمس کنید و هر آنچه در این موزه به نمایش گذاشته است را به صورت محسوس درک نمایید. البته امکان پوشیدن لباس محلی نیز به شما کمک خواهد کرد که خود را به صورت واقعی ساکن این خانه ‌ها بدانید و برای چند دقیقه هم که شده، حال و هوای آن را درک کنید و از آن لذت ببرید.

آنچه که در این مطلب خواهید خواند:

معرفی موزه میراث روستایی گیلان

موزه میراث روستایی گیلان کجاست؟

تاریخچه موزه میراث روستایی گیلان

بخش ‌های مختلف در موزه میراث روستایی گیلان

جشنواره‌ ها و مراسمات محلی در موزه میراث روستایی گیلان

امکانات موزه میراث روستایی گیلان و بازدید از این موزه

معرفی موزه میراث روستایی گیلان

فضای سنتی موزه میراث روستایی گیلان

وقتی صحبت از موزه به میان می ‌آید، آنچه در ذهن افراد تداعی می ‌شود یک ساختمان لوکس است که اشیاء تاریخی در قاب ‌های شیشه ‌ای در سالن ‌های بزرگ و مجلل در آن قرار گرفته ‌اند. اما بازدید از موزه میراث روستایی گیلان یک حس کاملاً متفاوت را در شما ایجاد خواهد کرد که این موضوع، از فضای متفاوت موزه ناشی می ‌شود. چرا که این موزه در یک پارک جنگلی واقع شده است که با نام سراوان شناخته می ‌شود.

خانه‌ های روستایی بازسازی شده در این پارک جنگلی، محلی است که موزه میراث روستایی گیلان در آن‌ ها واقع شده است و تقسیم ‌بندی آن ‌ها از سه قسمت غربی، مرکزی و شرقی برخوردار است. این موزه در فاصله نزدیکی از شهر رشت قرار گرفته است که مساحت 238 هکتاری آن سبب شده است که به عنوان یکی از وسیع ‌ترین موزه‌ های رشت به شمار رود.

موزه میراث روستایی گیلان را در حالت کلی 28 مجموعه تشکیل داده است که بناهای مربوط به این مجموعه، به صورت میانگین از 150 سال قدمت برخوردار هستند. این موزه توانسته است تمام جنبه ‌های زندگی روستایی در استان گیلان را به نمایش بگذارد. اما آنچه که به شهرت و جذابیت این مجموعه افزوده است، اصالت در نشان دادن جریان زندگی روستایی و معماری فوق ‌العاده به کار رفته در آن است که این دو فاکتور در کنار یکدیگر، می ‌توانند فرهنگ غنی و کهن این دیار را به صورت کامل برای بازدید کنندگان روایت کنند.

جالب است بدانید شما در این مجموعه می ‌توانید لباس ‌های محلی گیلان را به تن کنید و با آن عکس بگیرید. همچنین می ‌توانید غذاهای محلی این منطقه را امتحان کنید و از طعم آن لذت ببرید. در صورتی که علاقه ‌مند به خرید سوغاتی هستید هم باید بگوییم این مجموعه می‌ تواند شما را راضی نگه دارد. چرا که شما می ‌توانید در بازارچه ‌ای که صنایع دستی در آن به فروش می ‌رسد، برای اطرافیان و نزدیکان خود سوغاتی بخرید و یا یادگاری ‌هایی را از این سفر برای خود تهیه نمایید.

خانه ‌های قدیمی و روستایی در موزه میراث روستایی گیلان

لازم به ذکر است که موزه میراث روستایی گیلان بزرگ ‌ترین اکوموزه ایران شناخته شده است که می ‌تواند حتی برای کودکان هم آموزنده باشد. از این جهت شما می ‌توانید با سفر به رشت و اجاره سوئیت در شمال به منظور اقامت بهتر، ساعات خوشی را برای فرزندانتان نیز رقم بزنید.

اما آنچه که در رابطه با این موزه اهمیت دارد، هدف موزه است. در واقع هدف این موزه تنها انتقال بنای روستایی نیست؛ بلکه تمام آن چیزی است که از فرهنگ بومی، دانش نانوشته و همچنین فن ساختی است که در روستاهای استان گیلان به چشم می ‌خورد.

موزه میراث روستایی گیلان کجاست؟

استان گیلان و در نزدیکی مرکز این استان یعنی شهر رشت، یک پارک جنگلی وجود دارد که با نام پارک جنگلی سراوان شناخته شده است. این پارک جنگلی همان جایی است که موزه میراث روستایی گیلان در آن واقع شده است و به عنوان یکی از جاذبه ‌های گردشگری در این استان به شمار می ‌رود. از این جهت موزه نام برده شده هر ساله گردشگران زیادی را از سراسر ایران و جهان به خود جذب می ‌کند که اغلب آن ‌ها برای اقامت، تمایل به اجاره ویلا در شمال دارند.

ورودی موزه میراث روستایی گیلان

اما اطلاع از محل موزه میراث روستایی گیلان و شناختن این محل، در بازدید از آن و همچنین محل رزرو اقامتگاه می ‌تواند مؤثر باشد. به منظور سفر به این استان و بازدید از موزه نام برده شده، لازم است در ابتدا خود را به جاده ‌ای برسانید که قزوین را به رشت متصل می‌ کند. سپس در این جاده حدوداً 18 کیلومتر مسافت را طی کنید تا به سراوان تا شفت برسید. کمی پس از ورود به این جاده و در کیلومتر 3 آن، تابلوهایی را مشاهده خواهید کرد که شما را در رسیدن به موزه میراث روستایی گیلان راهنمایی خواهد کرد.

تاریخچه موزه میراث روستایی گیلان

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید تأسیس موزه میراث روستایی گیلان با یک داستان تلخ همراه بوده است. اما با این حال، نتیجه حاصل شده بسیار ارزشمند به شمار می ‌رود. در سال 1369 و بعد از زلزله ویران کننده‌ ای که در استان گیلان و شهرستان رودبار رخ داد، فردی به نام دکتر محمود طالقانی بر آن شد تا چنین موزه را تأسیس کند. بناهای تاریخی و سنتی پس از وقوع این حادثه مرگبار به سرعت در حال تخریب بودند و این روند به تندی در حال سپری شدن بود.

در اوایل سال 1381 بود که این موزه وارد فاز اول مطالعاتی شد و در همین راستا، تحقیقات وسیعی در جهت پیدا کردن یک محل مناسب برای احداث موزه انجام گرفت. با توجه به اینکه پارک جنکلی سراوان از توپوگرافی مناسبی برخوردار بود، به عنوان محل موزه انتخاب شد. همچنین در این انتخاب دسترسی آسان این پارک جنگلی و برخورداری آن از زیر ساخت ‌ها و تأسیسات زیر بنایی لازم و کافی نیز دخیل بودند.

مقبره ‌ای در مجموعه موزه میراث روستایی گیلان

در ادامه روند پروژه، در ابتدای انتقال هر بنا، کارشناسان و محققان به منظور شناسایی بنای مورد نظر به روستا سفر می ‌کردند و هر بنایی که از ارزش بالاتری به منظور انتقال به موزه برخوردار بود، مورد تحقیق و بررسی بیشتر قرار می ‌گرفت. لازم به ذکر است که تمام مطالعات انجام شده مواردی همچون مردم شناسی و معماری را نیز شامل می ‌شد.

بعد از به اتمام رسیدن مطالعات لازم مربوط به پروژه، این بناها برداشت معماری و سپس پلاک گذاری شدند. این کار با این هدف انجام گرفت که بتوان بنا را از نو احداث کرد. سپس مرحله واچینی انجام شد و  مصالح مورد نیاز همگی به موزه منتقل شدند که این موارد، به نام  اهدا کننده یا فروشنده بنا، در محل جدید دوباره‌ چینی شدند.

بخش ‌های مختلف در موزه میراث روستایی گیلان

یکی از بخش‌‌ های موزه میراث روستایی گیلان

موزه میراث روستایی گیلان را از دیدگاه فرهنگی و جغرافیایی می ‌توان به 9 حوزه تقسیم کرد. در این 9 حوزه، در مجموع 28 واحد مسکونی وجود دارد که از 7 روستای گیلان جمع ‌آوری شده‌ اند. تمامی این بناها دارای قدمتی بالای 150 سال هستند که شامل خانه ‌های مسکونی و بناهای جانبی مثل طویله و کندوج هستند.

در بازدید از این اکو موزه علاوه بر معماری، جنبه‌ های دیگری از زندگی روستایی از قبیل کار کشاورزی، غذاهای سنتی و پوشاک محلی را نیز مشاهده خواهید کرد. در ادامه به تشریح حوزه ‌های مختلف موزه می ‌پردازیم که بر اساس عوامل اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی به بخش ‌های شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می ‌شود.

جلگه شرق

جلگه شرق، مناطق شرقی سپیدرود را شامل می ‌شود. این بخش شامل بناهای مسکونی همچون خانه چنچو، خانه میر سیار، خوش نشین کچلام، خانه مظفری و خانه رفیعی است. بازدیدکنندگان از این بخش می ‌توانند شاهد بازارچه صنایع دستی، محل بازی ‌ها و نمایش ‌های سنتی، قهوه ‌خانه، مسجد، باغ سبزیجات، کوره زغال‌گیری سنتی، باغ صیفی‌جات، کندوج (انبار برنج)، تلمبار و طویله (محل پرورش کرم ابریشم) باشند و با سبک زندگی روستایی جلگه شرقی گیلان بیشتر آشنا شوند.

فعالیت اصلی مردم این منطقه، تولید برنج و پرورش کرم ابریشم است. از جمله ویژگی ‌های معماری که در جلگه شرقی به چشم می ‌خورد، اسکلت و کرسی چوبی بناها و سقف چهار کله گالی پوش آن‌ ها است. گالی گیاه خاصی است که برای حصیر بافی استفاده می‌ شود و در گذشته برای پوشاندن سقف خانه‌ ها نیز کاربرد داشته است.

جلگه مرکزی

در این بخش از موزه، مناطق جلگه ‌ای غرب گیلان را مشاهده خواهید کرد. خانه‌ های سنتی تحت عنوان بیالوا، صادقی، دانش، مرادی و امینی در این بخش قرار گرفته ‌اند. این ناحیه شامل خانه‌ هایی در قسمت ‌های جلگه ‌ای مرکز این استان است. معیشت مردم این ناحیه اغلب از طریق شالیکاری تأمین می ‌شده است.

دیوارهای زگالی و چینه ‌ای یا کاملاً زگالی، اسکلت چوبی، سقف پوشیده از کلوش (ساقه برنج)، همگی نشان دهنده معماری خاص این ناحیه است. همچنین بازدیدکنندگان از این بخش از موزه، شالیکاری و کارگاه آهنگری را در کنار بناهای جانبی مانند انبار برنج (کوتی)، لانه مرغ، چاه آب، طویله و قهوه ‌خانه، مشاهده خواهند کرد.

جلگه غرب

این حوزه، مناطق جلگه ‌ای غرب گیلان از شفت تا آستارا را شامل می ‌شود. در این بخش خانه‌ های محتشم طلب، موسوی، موسی زاده، محمودی، حسنی و حقیقتی مستقر شده است که هر کدام انبار، چاه آب، لانه مرغ، طویله و باغ‌ های مختلفی را شامل می ‌شوند.

از مهم ‌ترین ویژگی‌ های معماری خانه ‌های بخش جلگه غربی این موزه می ‌توان به تلفیق دیوارهای چینه‌ ای و چوبی، بام شیب‌ دار و پوشیده از کلوش اشاره کرد. تأمین معاش در این ناحیه نیز به صورت عمده از طریق شالیکاری، دامداری و چایکاری بوده است.

کوهستان شرق

این بخش که مناطق کوهستانی و ییلاقی شرق رودخانه سپیدرود را شامل می ‌شود، از دو خانه به نام ‌های خانه محمد نژاد و خانه محسنیان تشکیل شده است. خانه‌ های با معماری بسته ‌تر و متراکم ‌تر تا در مقابل سرمای کوهستان محفوظ بماند.

از ویژگی ‌های منحصر به فرد معماری در این ناحیه می ‌توان به دیوارهای سنگچین شده، گالی و زگمه ‌ای به همراه بام ‌های پوشیده از لت اشاره کرد. همچنین با توجه به نوع پوشش گیاهی این منطقه، شغل اصلی روستاییان دامداری بوده است.

کوهستان غرب

زیبایی ‌های خانه‌ های روستایی موزه میراث روستایی گیلان

خانه‌ های این بخش همان طور که از نام آن پیداست در مناطق کوهستانی و ییلاقی غرب گیلان قرار گرفته ‌اند. تنها خانه در این بخش از موزه، خانه حاجت پور است. همچنین سازه ‌ای به نام پوری و بناهای جانبی دیگر از جمله تنور نان و لانه مرغ را در این بخش شاهد خواهید بود.

خانه‌ های این ناحیه عمدتاً موقتی بوده و بیشتر برای سکونت خانواده دامدار استفاده می ‌شده است. بناهای این ناحیه نیز سبک معماری خاص خودش را دارد. دیوار خانه ‌ها اغلب تخته ‌ای و سنگ‌چین است و سقف ‌ها از لت پوشیده می ‌شود.

کوهپایه شرق

مناطق کوهپایه ‌ای گیلان در حاشیه شرقی سپیدرود را شامل می ‌شود. این بخش خانه‌ های رستمی، جامع و بهزادی را شامل می ‌شود. امرار معاش مردم این ناحیه اغلب از طریق گندمکاری، دامداری و تولید برنج است. همچنین وجود انبارهای برنج و کاه و گندم و همچنین تنورهای نان شاهدی بر این ماجراست. سبک معماری خانه ‌های این ناحیه متفاوت است؛ به طوری که در مقابل باد و باران مقاوم ‌تر هستند و با داشتن فضای محبوس، گرمای محیط را بیشتر حفظ می‌ کنند.

کوهپایه غرب

این بخش از اکوموزه میراث روستایی گیلان شامل خانه رحمانی، طربی و لطفی است و در پایین ‌ترین قسمت کوهستان غربی واقع شده است. ساکنان مناطق کوهپایه ‌ای و کوهستانی به صورت فصلی از این ساختمان‌ ها استفاده می ‌کنند. شغل مردم این ناحیه نیز انواع کشاورزی است که از طریق آن کسب درآمد و امرار معاش می‌ کنند.

سواحل شرقی و غربی

خانه‌ ای به نام خانه موسوی در سواحل شرقی موزه واقع شده است. این خانه در دهستان چینی جان از توابع رودسر است که در سال 1315 بنا نهاده شده است. به دلیل نزدیکی به دریا، امرار معاش اهالی این خانه از طریق صید ماهی بوده است. اما کشاورزی و دامپروری نیز جزو مشاغل آن ها به حساب می ‌آید.

خانه‌ های ساحل شرقی گیلان با استفاده از چوب، خاک رس، سنگ برای اسکلت و گالی برای پوشش سقف ساخته می ‌شدند. در بخش ساحل غرب گیلان نیز خانه آصفی به چشم می ‌خورد که در سال 1345 در روستای پشته ساخته شده است. این خانه از 5 اتاق تشکیل شده است و از یک بالاخانه برای نشیمن و پذیرایی از مهمانان برخوردار است.

برای دسترسی به متن کامل لطفا بر عبارت موزه میراث روستایی گیلان: بخش دوم کلیک نمایید.