تخت جمشید، نگین استان فارس: بخش دوم

بخش های مختلف تخت جمشید

تخت جمشید مجموعه ای از آثار تاریخی و هنری است که هر یک از آن ها نیز طراحی ها منحصر به فردی دارند.

پلکان ورودی

در طراحی پله ها هوشمندی و ظرافت خاصی به کار رفته است. پله ها در دو ردیف ساخته شده اند که در واقع این رو ردیف شبیه به هم هستند. همین موضوع باعث جذابیت آن ها شده است. بین دو پله را نیز سنگ فرش کرده بودند. معماران ارتفاع کوتاهی برای پله ها در نظر گرفته بودند. در مورد این موضوع نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی از پژوهشگران بر این باور هستند که کوتاه بودن پله ها برای این بوده که اسب ها بتوانند از آن بالا بروند. بعضی دیگر از باستان شناسان می گویند که پله ها را جهت رفاه حال مهمانان کوتاه ساخته اند.

دروازه ملل

وقتی از پله ها گذر می کنید، سازه ای شگفت انگیز را می بینید که به آن دروازه ملل می گویند. در واقع نماینده های ملت های مختلف که به تخت جمشید می آمدند، از سمت این سازه به طرف کاخ ها می روند. به همین خاطر به این بنا دروازه ملل می گفتند. مورخان بر این باور هستند که این سازه زیبا به دستور خشایار شاه ساخته شده است.

دروازه ملل در واقع یک کاخ است. کاخی که دیوارهای بلند از جنس خشت دارد. برای این بنا 4 ستون بلند و سه درب ورودی در نظر گرفته بودند. وقتی وارد تالار این کاخ می شوید، وسعتی چشم گیر را مشاهده می کنید. در واقع این تالار بیش از 600 متر مربع است.

خوشبختانه می توان گفت که ستون های این کاخ نسبت به سایر ستون های تخت جمشید، سالم تر باقی مانده اند.

احتمالا نام ابوالهول را شنیده باشید. ابوالهول در واقع نام مجسمه هایی است که ترکیبی  از انسان و حیوان هستند. در کاخ دروازه ملل می توانید این نوع مجسمه ها را مشاهده کنید.

خزانه تخت جمشید

وقتی به شرق موزه تخت جمشید می روید، سازه ای بزرگ را مشاهده می کنید که به آن خزانه تخت جمشید گفته می شود. طبق گفته مورخان، این بنا به دستور داریوش احداث گردیده است که در آن کارهای اداری را انجام می دادند.

درون خزانه نیز معماری خاص خود را دارد. وقتی وارد خزانه می شوید، 5 تالار، یک اتاق و راهرو را مشاهده خواهید کرد. ستون هایی که در این بنا به کار برده اند، از چوب ساخته شده بودند و آن ها نیز تزئینات خاص خود را داشتند. در سال 1331 تا 1333 این قسمت از تخت جمشید را خاک برداری کردند. در همین حین پژوهشگران دو سرستون عقاب کشف کردند. کارشناسان احتمال می دهند که قرار بوده از این سرستون ها برای تزئین ورودی کاخی در تخت جمشید استفاده کنند.

ظاهرا پس از ساخت خزانه، بخش هایی را به آن اضافه کرده اند. در این قسمت های اضافه شده نقش برجسته هایی روی سنگ مرمر یافت شده است. طرح روی این سنگ ها شامل پادشاهان، بزرگان درباری و سربازان می شود. البته برای دیدن این نقوش باید به موزه ملی ایران در تهران و موزه تخت جمشید بروید.

در خزانه اسناد و مدارکی یافت شده است که در آن ها در مورد حقوق کارگران، نحوه تقسیم کارها، ملیت کارگران و حقوق مساوی زنان و مردان نوشته بودند. طبق دیگر اسناد موجود در خزانه، ظاهرا این قسمت از تخت جمشید دچار آتش سوزی شده و بسیاری از اسناد و مدارک در آتش سوخته اند. مورخان بر اساس این کتیبه ها متوجه شدند که احتمال ساخت تخت جمشید توسط سایر ملل ها وجود ندارد و قطعا تخت جمشید توسط پادشاهان هخامنشی ساخته شده است.

کاخ صد ستون یا تالار تخت

کاخ صد ستون به عنوان دومین کاخ بزرگ در تخت جمشید شناخته می شود. از آنجایی که در تالار مرکزی این کاخ 100 ستون ساخته بودند، به آن صد ستون می گفتند. این ستون ها ارتفاع 14 متری داشتند. وسعت این کاخ نیز حدودا 4 هزار و 300 متر مربع است. وقتی وارد این کاخ می شوید، در واقع به بزرگ ترین تالار سرپوشیده جهان قدم می گذارید. این بنا را در شرق حیاط کاخ آپادانا مشاهده خواهید کرد.

دستور ساخت این بنا را خشایار شاه داد اما ساخت آن در دوره این پادشاه به اتمام نرسید. در واقع تکمیل این بنا کار اردشیر اول است. حکاکی هایی در این کاخ وجود دارد که یکی از نوشته های آن را با هم می خوانیم.

«اردشير شاه گويد: اين خانه خشايار شاه، پدر من، پی‌اش را ريخت، به تاييد اهورا مزدا، من، اردشير شاه، آن را برآوردم و تمامش كردم.»

کاخ خشایار شاه یا هدیش

کارشناسان اسناد و مدارکی در این کاخ یافت کرده اند که آن ها نشان می دهند خشایار شاه دستور ساخت این بنا را داده است. بر اساس گفته پژوهشگران، نام همسر دوم خشایار شاه هدیش بوده و به همین دلیل نیز خشایار شاه اسم این کاخ را هدیش نهاد که معنی آن نیز جای بلند است. هدیش را به شکل مستطیل طراحی کرده بودند. وسعت این کاخ 2200 متر بوده و در تالار اصلی آن 36 ستون ساخته بودند. متاسفانه قسمت های بسیار زیادی از این کاخ در آتش سوزی دچار نابودی شدند.

جالب است بدانید کاخی که امروزه از آن دیدن می کنید، محل زندگی خشایار شاه بوده که ویوی بسیار دل انگیزی نیز دارد.

کاخ ه یا H

ساخت این کاخ را خشایار شاه شروع کرد اما اردشیر یکم به کار ساخت آن پایان داد. وقتی به این بنا می روید، روی پله ها طراحی هایی را مشاهده می کنید. این طراحی ها دو گروه 16 نفره نیزه دار پارسی را نشان می دهند. این بنا توسط فردی به نام تیلیا و همسرش، در سال های قبل از انقلاب مورد بازسازی قرار گرفت.

کاخ سه دری یا کاخ مرکزی

کاخ سه دری، تالاری دارد که در آن سه درگاه ساخته اند. به همین خاطر به آن کاخ سه دری می گفتند. همچنین از آنجایی که این کاخ درست در مرکز تخت جمشید ساخته شده، به آن کاخ مرکزی نیز می گویند. طبق گفته پژوهشگران از این کاخ برای برگزاری جلسات و دیدار با افراد مهم استفاده می کردند.

این کاخ نام دیگری به اسم کاخ شورا و دروازه شاهان دارد. این موضوع نیز به خاطر این است که روی پله های این بنا طرحی از افراد بزرگ را سنگ تراشی کرده اند.

از لحاظ معماری این کاخ را به شکل یک مستطیل طراحی کرده بودند اما تالاری که در میان آن قرار دارد، مربعی است. در گوشه های کاخ ستون هایی ساخته بودند که بنا را نگه دارند.

گفته می شود که کار ساخت این بنا در دوره پادشاهی خشایار شاه شروع شده و اردشیر اول آن را تکمیل کرده است.

یکی از آثار جذابی که تنها در همین کاخ وجود دارد، ستون هایی با سرستون انسان است.

کاخ بار یا آپادانا

کاخ آپادانا به عنوان بزرگ ترین و قدیمی ترین کاخ تخت جمشید شناخته می شود. ساخت آن را نیز داریوش اول و خشایار شاه برعهده داشتند. جالب است که بدانید برای ساخت این بنای شگفت انگیز حدودا 30 سال وقت صرف شده و همین موضوع نیز می تواند دلیل خاص بودن آن باشد.

اگر بخواهیم از لحاظ معماری این بنا را توصیف کنیم باید بگوییم که این کاخ یک تالار چهار گوش دارد. 36 ستون و سه ایوان نیز در این عمارت ساخته اند. همچنین برج هایی در تالار این عمارت قرار دارند که آن ها اتاق هایی برای نگهبانی داشتند. این بنا آنقدر وسیع است که ظرفیت 10 هزار نفر را داشت. وقتی وارد این کاخ می شوید، می توانید مجسمه های گاو دو سر را مشاهده کنید. یک نکته جالب در مورد معماری این بنا، وجود آبراهه ها است. در واقع این آبراهه برای این ساخته شده بودند که آب باران روی سقف جمع نشود.

این عمارت را چنان مجلل ساخته بودند که ورودی های آن را با روکش طلا ساخته بودند.

کاخ اختصاصی داریوش یا تچر

این کاخ را به صورتی طراحی کرده اند که رو به جنوب و آفتاب قرار می گیرد. به همین خاطر به این عمارت، کاخ زمستانی نیز می گفتند. همچنین این بنا تزئینات خاص و زیبایی داشت که به این دلیل به آن آینه خانه و تالار آینه نیز می گویند.

این کاخ به نحوی ساخته شده بود که از سایر بناها و حیاط حدودا دو تا سه متر بالاتر بود. به صورت کلی نیز این کاخ را به شکل مستطیل ساخته اند. تالار مرکزی این کاخ، 12 ستون داشت.

در این کاخ می توانید نقش هایی از خدمتگزاران، خواجه های دربار، پارسیان، شاه و شاهزاده، مجسمه های ابوالهول و کتیبه ها را مشاهده کنید. روی کتیبه ها نیز مضامینی با مفهوم تمجید داریوش و خشایار شاه نوشته اند. برخی از کتیبه ها نیز مربوط به دوره های بعد از هخامنشی و فرمانروایانی مانند شاپور دوم ساسانی، علی آق قویونلو، الواح شاهزادگان تیمور و عضد الدوله دیلمی هستند.

آرامگاه های شاهی

در زمان هخامنشیان مردم و پادشاهان بر این باور بودند که اجساد نباید دفن یا سوزانده شوند. در واقع به نظر آن ها اجساد انسان باعث آلوده شدن عناصر سه گانه یعنی آب، خاک و آتش می شدند. به همین خاطر نیز از روش مومیایی برای دفن اجساد استفاده می کردند. مکان هایی که اجساد در آن قرار می گرفتند شامل دخمه های زرتشتی، صندوق های سنگی بزرگ، استودان ها و آرامگاه های سنگی می شدند.

داریوش، پسر و نوه هایش دستور داده بودند که مقبره هایشان را در نقش رستم بسازند. نقش رستم نیز در نزدیکی تخت جمشید قرار گرفته است.

سفری در تاریخ با تخت جمشید

عجایب تخت جمشید

نوع ساختار بناهای تخت جمشید نشان دهنده وجود ابزار پیشرفته در آن زمان است. به همین خاطر وقتی معماری هر یک از بناها را بررسی می کنیم، متوجه عجیب بودن آن ها می شویم.

• سنگ هایی که در ساخت بنا استفاده شده است، بسیار سنگین بوده اند. چگونگی حمل آن ها امروزه سوال برانگیز است.
• یکی از روش هایی که معماران در ساخت بناها از آن استفاده می کردند، قانون طلای هندسی بود. طبق این روش، داخل ستون ها با استفاده از سرب داغ به هم متصل می شدند. این موضوع نیز باعث شده است که ستون ها در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله و ... مقاومت زیادی داشته باشند. همچنین ستون ها را به نوعی خاص تراش داده بودند که این موضوع باعث مقاومت بالای آن ها می شد.
• یکی از ویژگی های جالب تخت جمشید، طراحی لوله کشی برای آب و فاضلاب بود. زمانی که باران می آمد، آب داخل کانال های مخصوصی می رفت و این موضوع نیز مانع آب گرفتگی می شد.
• یکی از موضوعاتی که باعث شگفتی معماران شده، این است که کاخ عظیم آپادانا را چگونه تنها با 72 ستون سرپا نگه داشته اند؟
• این بنای با عظمت شگفتی های دیگری مانند ناودان آجری، سفالی و قیری، کانال های روباز و چاه سنگی دارد.
• در کتیبه های تخت جمشید به شهری به نام پارسه در نزدیکی تخت جمشید اشاره شده است. متاسفانه هنوز آثاری از این شهر پیدا نشده است؛ اما پژوهشگران و باستان شناسان همچنان در تلاش هستند تا اثری از این شهر تاریخی پیدا کنند.
• یکی از نکاتی که باعث محبوبیت پادشاهان هخامنشی شده بود، نحوه رفتار آن ها با کارگران بود. در آن دوره از زمان، برده ها وظیفه ساخت بناها را برعهده داشتند و در مقابل انجام کار اجرتی نیز نمی گرفتند؛ اما پادشاهان هخامنشی نه تنها حقوق و مزایایی برای کارگران در نظر می گرفتند، بلکه حتی بین حقوق زن و مرد نیز تفاوتی قائل نمی شدند و زنان درست به اندازه مردان ارث می بردند. این موضوع باعث شگفتی می شود که زنان در آن دوران حق کار داشتند. همچنین به زنان در زمان حاملگی و زایمان، مزایای خاصی تعلق می گرفت.
• داریوش قصد داشت که به آیندگان پیامی از صلح و دوستی بدهد. به همین خاطر در کاخ آپادانا لوح هایی وجود دارند که این مضامین روی آن ها نوشته شده اند. همچنین هیچ طرح و نقش منفی مانند جنگ و خونریزی روی آثار تخت جمشید وجود ندارد، از این موضوع می توان متوجه صلح طلب بودن پادشاهان این دوره از تاریخ شد.

مجسمه های ابوالهول در تخت جمشید

موزه تخت جمشید

موزه تخت جمشید در واقع یکی از کاخ های تخت جمشید به نام کاخ ملکه است. این کاخ را نیز خشایار شاه ساخته است. این عمارت یک تالار اصلی و تعداد زیادی اتاق دارد. برای اینکه این تالار سرپا بماند، 12 ستون چوبی در آن قرار دادند. روی ستون ها نیز مجسمه هایی با طرح گاو دو سر گذاشته اند.

این بنا مورد بازسازی قرار گرفت تا به شکل یک موزه در بیاید. در واقع استفاده از این کاخ به عنوان موزه، طرحی از پروفسور هرتسفلد بود. یکی از ویژگی های جالب این موزه، تزئین آن با ساروج قرمز است.

از آثار موجود در این موزه می توانیم به ابزارهای ساخت و ساز، ظروف، مجسمه دو زن، دهانه اسب مفرغی، توپی چرخ ارابه و ... اشاره کنیم.

آثاری که در این موزه وجود دارند، بیش از 5000 مورد هستند؛ اما همه آن ها به نمایش در نیامده اند. با ورود به موزه می توانید حدودا 170 اثر را تماشا کنید. اما نکته جالب در مورد موزه این است که هر بار آثار جدیدی را برای نمایش در آن قرار می دهند. به همین خاطر هر وقت به این موزه بروید می توانید اثر جدیدی را مشاهده کنید.

علاوه بر آثار مربوط به هخامنشیان، آثاری از دوره های قبل و بعد از این دوره نیز در موزه وجود دارند.

در ادامه همراه ما باشید تا گشت و گذاری در بخش های مختلف موزه داشته باشیم.

تالار پیش از تاریخ

در این قسمت، آثاری از دوره های قبل از هخامنشی وجود دارد که در تخت جمشید کشف شده اند. از جمله آثار موجود در این بخش می توانیم به نقش برجسته انسان بالدار، ظروف، مجسمه های سفالی، ابزار سنگی و ... اشاره کنیم.

تالار هخامنشی

در این قسمت از موزه آثاری از دوره هخامنشیان را خواهید دید. شوربختانه این اشیا، شامل تمامی آثار دوره هخامنشی نمی شوند. بسیاری از این اثرها اکنون در موزه های آمریکا و اروپا قرار دارند. آثاری که در این بخش خواهید دید شامل الواح گلی به خط میخی، بخش هایی از مجسمه های سنگی حیوانات، ظروف سفالی، گلدان، شمشیر، کتیبه ها، مجسمه نیمه تمام سگ، مجسمه نیم رخ شاهزاده هخامنشی، شیپور مفرغی و ... می شوند.

تالار اسلامی

با ورود به این قسمت، می توانید اثرهایی از حکومت های اسلامی در ایران خصوصا دوره صفویه را مشاهده کنید.  آثاری که در این تالار قرار دارند عبارتند از: ظرف های شیشه ای، دو لنگه در چوبی تزئین شده با خط کوفی، شیشه های رنگی، ظروف سفالی لعابدار و ....

موزه تخت جمشید در شیراز

تصاویر تخت جمشید قبل از تخریب

با توصیفاتی که از تخت جمشید کردیم، حتما دل تان می خواهد که بتوانید تخت جمشید را قبل از ویرانی ببینید. خبر خوب این است که طراحان با مطالعه در مورد آثار تخت جمشید، طرح هایی از تخت جمشید را شبیه سازی کرده اند که می توانید یکی از آن ها را در تصویر زیر مشاهده کنید.

بازسازی اثر تاریخی تخت جمشید

دیدنی های اطراف تخت جمشید

یک نکته مثبت در مورد سفر به شیراز این است که بسیاری از آثار تاریخی آن در نزدیکی هم قرار گرفته اند. به همین خاطر سفر شما به شیراز حکایت یک تیر و چند نشان خواهد بود. وقتی به تخت جمشید رفتید، از تماشای آثار تاریخی دیگری که در نزدیکی آن هستند غافل نشوید. در ادامه لیستی از آثار نزدیک به تخت جمشید را برای شما تهیه کرده ایم.

• محوطه نقش رستم در 6 کیلومتری شمال تخت جمشید

• نقش رجب در 4 کیلومتری شمال تخت جمشید
• مجموعه پاسارگاد در 73 کیلومتری شمال شرقی تخت جمشید

پیشنهاد ما این است که برای بازدید از تخت جمشید، اقامتگاهی در نزدیکی آن رزرو کنید. ما در ویلایار فرایند اجاره ویلا فارس را برای شما بسیار آسان کرده ایم. شما می توانید به راحتی در سایت اقدام به اجاره ویلا شهر شیراز کنید و از اقامت در ویلاهای لاکچری لذت ببرید.

پرسش‌های متداول

• هزینه بلیط تخت جمشید چقدر است؟

این هزینه برای گردشگران ایرانی و خارجی متفاوت است. بلیط برای گردشگر داخلی 3000 تومان و برای گردشگر خارجی 20000 تومان است.

• آیا برای موزه تخت جمشید باید بلیط جداگانه ای تهیه کنیم؟

بله. قیمت بلیط موزه برای گردشگر داخلی 3000 تومان و برای گردشگر خارجی 20000 تومان است.

• چگونه می توانم در برنامه نور و صدا تخت جمشید شرکت کنم؟

زمان اجرای این برنامه ساعت 20:30 بوده و شما باید بلیط آن را یک ساعت زودتر از شروع برنامه خریداری نمایید. برای اطلاع از زمان دقیق اجرای آن بهتر است که از قبل با اطلاعات تماس بگیرید.