قلعه خشتی گیلوان خلخال؛ یادگاری از زمان هخامنشیان که همچنان پابرجا باقی مانده است

قلعه خشتی گیلوان خلخال؛ یادگاری از زمان هخامنشیان که همچنان پابرجا باقی مانده است

قلعه خشتی گیلوان خلخال

قلعه ‌ها در گذشته یکی از بناهای مهم و برجسته به شمار می ‌رفتند که برای استفاده‌ های مختلف همچون نظامی و اجتماعی، از اهمیت بالایی برخوردار بودند. از این جهت می‌ توان آن ‌‌ها را یکی از سازه‌ های باستانی محسوب کرد که امروزه نیز می ‌توانند روایتگر شرایط اجتماعی و تاریخ زمان خود باشند.

کشور ایران همواره و در طول تاریخ درخشیده است و در تمام جهان، به عنوان یکی از کشورهایی شناخته شده است که کهن ‌ترین تمدن را دارا است. از این جهت در گوشه گوشه این کشور بناهای تاریخی و آثار باستانی متنوعی به چشم می‌ خورند که تا امروز حیات خود را حفظ کرده و پا بر جا باقی مانده ‌اند.

یکی از این بناها با نام قلعه خشتی گیلوان شناخته می ‌شود که در استان اردبیل و شهرستان زیبای خلخال قرار گرفته است. عمده قسمت ‌های این قلعه که قدمت آن به زمان حکومت هخامنشیان در ایرام باز می ‌گردد، از خشت ساخته شده است و این موضوع یکی از مواردی است که قلعه نام برده شده را از سایر قلاع تاریخی متمایز می ‌کند. قلعه خشتی گیلوان خلخال در گذشته با نام‌ های قلعه یمن شاه و دژه یمن شاه نیز شناخته می ‌شد.

آنچه که در این مطلب خواهید خواند:

معرفی قلعه خشتی گیلوان خلخال

قلعه خشتی گیلوان خلخال در کجا واقع شده است؟

نمای کلی قلعه خشتی گیلوان خلخال به چه صورت است و از چه بخش ‌هایی تشکیل شده است؟

معرفی قلعه خشتی گیلوان خلخال

دیوارهای خشتی قلعه خشتی گیلوان خلخال

استان اردبیل در برخورداری از آثار باستانی یکی از پر آوازه ‌ترین مناطق به شمار می ‌رود که علت این موضوع را می ‌توان در تاریخ و قدمت این منطقه دانست. اما برخی افراد این استان را تنها با آبگرم ‌های آن می ‌شناسند و از این جهت، بازار اجاره ویلا سرعین ویلایار همواره داغ است. غافل از اینکه اردبیل در شهرستان ‌های مختلف خود از آثاری برخوردار است که هر کدام از آن‌ ها حرفی برای گفتن دارند و روایتگر بخشی از تاریخ هستند. قلعه خشتی گیلوان خلخال یکی از این آثار است که در بخش شاهرود و روستای گیلوان واقع شده است.

این قلعه تاریخی در بخش جنوبی شهرستان خلخال قرار گرفته است و از سمت شرق به استان گیلان منتهی می‌ شود. همچنین سمت جنوبی این قلعه شما را به روستای علی آباد و مادجولان می ‌رساند و اگر آن را در قسمت غربی و شمالی ادامه دهید، به ترتیب به روستای شال و جنگل‌ های تالش خواهید رسید. جالب است بدانید در این روستا بقایای گورستانی کشف شده است که با توجه به مطالعات و کاوش‌ های انجام شده، مشخص شده است که قدمت و دیرینگی این گورستان به زمان مفرغ باز می‌ گردد.

متأسفانه قلعه خشتی گیلوان خلخال مورد بی ‌مهری و کم ‌لطفی مسئولان استان قرار گرفته است. در واقع بخش‌ های مهم و اصلی این قلعه امروزه از بین رفته ‌اند که علت آن را می ‌توان در عدم توجه به لزوم مرمت و همچنین انجام کاوش ‌های غیر اصولی جستجو کرد. خرابی ‌های این قلعه همچنان در حال توسعه است و در واقع می ‌توان گفت که متأسفانه قلعه خشتی گیلوان خلخال امروزه در حال نابودی است.

قلعه خشتی گیلوان خلخال در کجا واقع شده است؟

در صورتی که شما هم قصد دارید استان اردبیل را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب نمایید، پیشنهاد می ‌کنیم بخش‌ های مختلف این استان را مورد بازدید قرار دهید. البته پیش از سفر نیز اجاره سوییت و آپارتمان در اردبیل به عنوان یکی از ضروریات به شمار می ‌رود تا بتوانید آسایش بیشتری را در طول سفر تجربه کنید.

احتمالاً نام خلخال را در توصیف زیبایی ‌های جاده ‌ای که آن را به اسالم متصل کرده است، شنیده ‌اید. اما توصیه ما این است که آثار باستانی این شهرستان را نیز مورد بازدید قرار دهید که یکی از این آثار، در روستای گیلوان واقع شده است.

به منظور بازدید از قلعه خشتی گیلوان لازم است در ابتدا خود را به استان اردبیل برسانید و سپس مسیر خود را در جاده ‌‌ای ادامه دهید که شما را به شهرستان خلخال می ‌رساند. سپس به سمت جنوب خلخال حرکت کنید و مسافتی به اندازه تقریبی 65 کیلومتر را طی کنید تا به روستای گیلوان برسید. قلعه خشتی گیلوان در همین روستا قرار گرفته است.

لازم به ذکر است که این قلعه در محدوده زمین ‌های کشاورزی فردی به نام عبدالله شمشیری قرار گرفته است؛ اما مالک فعلی آن میراث فرهنگی استان اردبیل است. همچنین بهتر است بدانید بازدید از این قلعه باستانی برای عموم آزاد است و تمام افراد می ‌توانند آن را مورد بازدید قرار دهند.

نمای کلی قلعه خشتی گیلوان خلخال به چه صورت است و از چه بخش ‌هایی تشکیل شده است؟

نمای کلی قلعه خشتی گیلوان خلخال به صورت یک مستطیل و در وسعت 6 هکتار ساخته شده است. طول این بنای باستانی به 105 متر می ‌رسد و عرض آن تقریباً 66 متر است. همچنین دیوارهای قلعه نام برده شده از ارتفاع 5 متری برخوردار هستند. ارتفاع قلعه خشتی گیلوان خلخال از سطح دریا نیز تقریباً 1450 متر است و عمده مصالحی که برای ساخت قلعه مورد استفاده قرار گرفته، خشت ‌هایی با طول، عرض و ارتفاع 26، 21 و 7 سانتی ‌متر است.

در این قلعه چند برج وجود دارد که در گذر زمان ارتفاع آن‌ ها کاهش یافته است. یکی از برج ‌ها که از بقیه برج ‌ها دورتر و بزرگ ‌تر است و در مکانی قرار دارد که احتمال حمله مهاجمان در آن وجود داشت. این قلعه به منظور مراقبت از جاده و کاروان ‌هایی بنا نهاده شده بود که از سمت گیلان به آذربایجان می ‌رفتند. افراد بومی این روستا می ‌گویند میرزا کوچک خان جنگلی و همراهانش پس از اینکه نهضت جنگل با شکست مواجه شد، به سمت خلخال حرکت کردند و در نزدیکی همین روستا جان خود را از دست دادند.

سخن پایانی

قلعه خشتی گیلوان خلخال یکی از جذاب ‌ترین و قدیمی ‌ترین جاذبه‌ های توریستی استان اردبیل به شمار می‌ رود که در روستای گیلوان شهرستان خلخال واقع شده است. دیرینگی قلعه نام برده شده به زمان حکومت هخامنشیان در ایران باز می ‌گردد و در زمینی به وسعت 6 هکتار بنا نهاده شده است.

یکی از مهم ‌ترین مواردی که این قلعه باستانی را از سایر قلاع متمایز می ‌کند، مصالحی است که در آن مورد استفاده قرار گرفته است که عمده آن خشت است. متأسفانه به دلیل عدم مرمت و کاوش ‌های غیر اصولی بخش ‌هایی از قلعه از بین رفته است.

پرسش‌ های متداول

بهترین زمان بازدید از قلعه خشتی گیلوان خلخال چه زمانی است؟

با توجه به اینکه شهرستان خلخال یکی از سردترین مناطق اردبیل است، سفر به آن در فصول سرد سال با دشواری ‌های بسیاری همراه خواهد بود. از این جهت توصیه می‌ کنیم در فصول بهار و تابستان این قلعه را مورد بازدید قرار دهید که البته در این ایام به دلیل پیک سفر به این استان، اجاره سوئیت اردبیل با افزایش مواجه خواهد شد.