مسجد الیادران اصفهان؛ نگینی از دست رفته در دل تاریخ اصفهان

مسجد الیادران اصفهان؛ نگینی از دست رفته در دل تاریخ اصفهان

مسجد الیادران اصفهان به عنوان یکی مساجد تاریخی این شهر زیبا به شمار می‌رود که با توجه به معماری بسیار زیبای این مسجد و همچنین تزئینات به کار رفته در آن، می‌توانست به عنوان یک مرکز توریستی مورد توجه گردشگران ایرانی و خارجی قرار بگیرد. هرچند که اصلی‌ترین نقش این مسجد در قالب مذهبی بوده است؛ اما نقش تاریخی آن نیز انکار ناپذیر است که فرهنگ اصیل و غنی ایران اسلامی را در دوره‌های مختلف روایت می‌کند.

قدمت مسجد نامبرده شده به دوران حکومت قاجاریان می‌رسد که از ابتدای بنا نهاده شدن آن، در کنار استفاده به عنوان یک مکان مذهبی، در قالب یک مرکز اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در آن صورت گرفته است. با توجه به قدمت و تاریخچه این مسجد، در تاریخ دوازدهم مهر ماه سال 1377 مسجد الیادران اصفهان با شماره 2123 به عنوان یک اثر ملی در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.

نمایی از مسجد الیادران

تاریخچه مسجد الیادران اصفهان

زمان ساخت مسجد الیادران اصفهان به دوران حکومت قاجاریان در ایران بازمی‌گردد. البته مدارک دقیقی وجود ندارد تا بتوان این ادعا ار اثبات کرد. اما بر اساس معماری به کار رفته در این مسجد، آن را بنایی به جا مانده از زمان قاجاریان دانسته‌اند. این مسجد به دستور فردی به نام الیادران بنا نهاده شد که می‌توان وی را یک شخصیت محلی برجسته دانست. با توجه به این موضوع، نام این مسجد نیز به نام همین فرد شناخته شده است.

در طول ایام پس از ساخت این مسجد، مسجد الیادران اصفهان رویدادها و وقایع تاریخی بسیاری را به خود دیده و پشت سر گذاشته است و از این جهت، به عنوان یکی از مراکز مهم مذهبی و تاریخی اصفهان شناخته شده است. این مسجد در دوران حکومت قاجاریان و حکومت پهلوی، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. اما متاسفانه به سبب عدم توجهات کافی به میراث فرهنگی، این مسجد در سال 1381 تخریب شد.

معماری مسجد الیادران اصفهان

همچون سایر مساجد و بناهای تاریخی اصفهان که از تاریخ گذشته بر این شهر به یادگار مانده است، مسجد الیادران اصفهان را نیز می‌توان نمونه‌ای از هنر و ذوق معماران دوره‌ای دانست که این مسجد در آن دوره بنا نهاده شد. همچنین این مسجد از برخی ویژگی‌های خاص در معماری ساخت آن برخوردار است که به سبب وجود آن‌ها، می‌توان این مسجد را یک بنای متفاوت دانست.

معماری به کار رفته در مسجد نامبرده شده را می‌توان یک سبک ایرانی اسلامی به حساب آورد. این مسجد از یک حیاط مرکزی بسیار دلباز برخوردار بوده است که در کنار ایوان‌های بلند و باشکوه، فضای بسیار باشکوه و فوق‌العاده‌ای را برای گردشگران به تصویر می‌کشید. همچنین وجود برخی حجره‌ها به منظور مطالعه و استراحت و یک گنبد زیبا، جذابیت و اصالت این فضا را دوچندان می‌کرد.

تزئینات به کار رفته در این مسجد نیز به صورت کاشی کاری‌های بسیار ظریف و مقرنس کاری‌های هنرمندانه بوده است که سبب ایجاد یک جلوه و نمای خاص برای این مسجد شده است. همچنین این معماری و تزئینات را می‌توان مواردی دانست که بر اساس آن، گردشگران پی به ذوق، مهارت و هنر معماران و استادان دوره قاجار می‌برند. حیاط مرکزی این مسجد که از یک حوض بزرگ برخوردار است و درختان سرسبز اطراف آن را پوشانده‌اند، موجب ایجاد یک فضای بسیار آرام و دلنشین برای نمازگزاران می‌شد.

ایوان‌های بلند ساخته شده در مسجد الیادران نیز با وجود تزئیناتی به صورت کاشی کاری و مقرنس کاری، به عنوان زیباترین قسمت‌های این مسجد به شمار می‌رفتند. حجره‌هایی نیز در اطراف حیاط مرکزی این مسجد وجود داشته است که می‌توان آن‌ها را محلی برای مطالعات و استراحت طلاب این مسجد دانست. مسجد  الیادران همچنین از یک گنبد برخوردار بوده است که به صورت مرتفع و با پوشش کاشی، بر فراز این بنای تاریخی خودنمایی می‌کرد و توجه گردشگران را به خود جلب می‌نمود.

درب بزرگ مسجد الیادران

تراژدی از دست دادن یک گنجینه

از دست دادن مسجد الیادران اصفهان و تخریب این مسجد تاریخی را می‌توان به عنوان یک تراژدی در تاریخ میراث فرهنگی ایران دانست که این تراژدی در سال 1381 به وقوع پیوست. این موضوع به سبب عدم توجه کافی به آثار تاریخی و همچنین وجود نداشتن قوانین مناسب مبنی بر محافظت از این دست آثار بوده است. تخریب مسجد الیادران اصفهان را می‌توان یک ضایعه جبران ناپذیر برای شهر اصفهان و میراث فرهنگی به حساب آورد.

اهمیت مسجد الیادران اصفهان و درسی که این مسجد به ما داد

در صورتی که بخواهیم این مسجد را به لحاظ تاریخی مورد بررسی قرار دهیم، می‌توان گفت که این مسجد علاوه بر جنبه تاریخی، به لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. این مسجد به عنوان یکی از بناهای تاریخی اصفهان، نشان دهنده هنر و تمدن ایرانیان در دوران حکومت قاجار بوده است. همچنین این مسجد با معماری زیبا و تزئینات چشم نواز به کار رفته در آن، به عنوان یک مرکز گردشگری نیز به شمار می‌رفت.

امروزه نیز تخریب مجد الیادران اصفهان همچنان به عنوان یک زنگ خطر بزرگ برای ما ایرانیان محسوب می‌شود که موجب شده است به اهمیت حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی پی ببریم. همچنین این اتفاق ثابت می‌کند که به منظور حفاظت از میراث فرهنگی، نیاز به قوانین مناسب و سخت‌گیرانه و همچنین نظارت و آگاهی عمومی در سطح بالاتر داریم.

یادگاری که از مسجد الیادران اصفهان بر جای ماند

با وجود اینکه مسجد الیادران اصفهان به صورت فیزیکی تخریب شده است، اما خاطره و اهمیت این مسجد تاریخی در دل مردم اصفهان و به خصوص علاقه‌مندان به آثار تاریخی و میراث فرهنگی همچنان زنده است.

پرسش‌های متداول

آیا می‌توان در محله‌ای که در گذشته مسجد الیادران اصفهان در آن قرار داشت، رزرو اقامتگاه اصفهان را انجام داد؟

این یادگار از دست رفته در محلیه الیادران اصفهان، خیابان شاهپور و کوچه شاهپور واقع شده بود. به منظور رزرو ویلا در اصفهان در این محله، می‌توانید به سایت اجاره سوئیت اصفهان مراجعه کنید و اقامتگاه‌های این محله را جستجو کنید.