گشت و گذاری در آرامگاه آرامش بخش حافظیه (آرامگاه حافظ)

اگر آماده سفر به شیراز هستید، یکی از مکان هایی که نباید از دیدن آن غافل شوید، حافظیه است. فرقی نمی کند که اهل شعر و شاعری باشید یا نباشید، در هر حال با ورود به فضای این بنای تاریخی، آرامش عجیبی را تجربه خواهید کرد. معماری منحصر به فرد آرامگاه حافظ که با درختان سرسبز و گل های رنگین تزئین شده است، باعث می شود که سرشار از احساس خوب شوید. قصد داریم در این نوشتار گشت و گذاری در آرامگاه آرامش بخش حافظیه (آرامگاه حافظ) داشته باشیم.

باید این نکته را بدانید که آرامگاه حافظ در واقع گل سر سبد این بنای تاریخی است. این مکان ویژگی های منحصر به فرد دیگری نیز دارد که احتمال دارد تا به حال چیزی از آن ها نشنیده باشید. پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید تا به این پرسش پاسخ دهیم که چرا باید حداقل یک بار در زندگی به حافظیه برویم؟

سفر به آرامگاه عرفانی حافظ

آنچه در این مطلب خواهید خواند

• حافظیه کجاست؟
• مسیر دسترسی به حافظیه
• طراح و معمار حافظیه کیست؟
• تاریخچه حافظیه
• بخش‌های مختلف حافظیه
• سنگ مزار و بارگاه حافظ شیرازی

حافظیه کجاست؟

اگر می خواهید از حافظیه دیدن کنید، باید راهی استان فارس و شهر شیراز شوید. در واقع حافظیه علاوه بر حافظ، شاعران بسیاری را در دل خود جای داده است. شما با رفتن به این مکان، آرامگاه بسیاری از شاعران، عرفا و افراد سرشناس مانند فرصت‌ الدوله شیرازی، دکتر لطفعلی صورتگر شیرازی، میرزا نظام‌ الدین دستغیب، محمد خلیل رجایی، علی ‌محمد قوام‌ الملک، میرزا محمدرضا حکیم، میرزا عباس حکیم و بسیاری از اشخاص دیگر را مشاهده خواهید کرد.

مسیر دسترسی به حافظیه

یکی از کارهای مهمی که قبل از رفتن به سفر باید انجام دهید، پیدا کردن مسیر مکان هایی است که قصد دارید از آن ها بازدید کنید.

آدرس دقیق حافظیه: استان فارس، شهر شیراز، حد فاصل چهار راه ادبیات و چهار راه حافظیه، رو به روی ورزشگاه حافظیه. می توان این آدرس را به لطف برنامه های مسیریاب مانند بلد، نشان و ... به راحتی پیدا کرد.

می توانید خودتان را به 3 طریق به حافظیه برسانید.

• اتوبوس: سوار اتوبوس هایی که در مسیر چهار راه ادبیات هستند، شوید.
• تاکسی: ابتدا به فلکه گاز بروید. تاکسی هایی که در آنجا قرار دارند شما را به حافظیه می رسانند.
• ماشین شخصی: برای اینکه با ماشین خودتان به این مکان بروید آدرسی که در ادامه خواهیم گفت را طی کنید.

دروازه قرآن- بلوار هفت تنان- خیابان چهل مقام- چهار راه ادبیات- مجموعه حافظیه.

قبل از اینکه راهی شیراز شوید، بهتر است که حتما اقامتگاه خود را رزرو کنید. امکان دارد به هر دلیلی مانند شلوغی و ... با ورود به شیراز نتوانید اقامتگاهی با قیمت مناسب به دست بیاورید. به لطف سایت ویلایار می توانید قبل از سفر با چند کلیک ساده بهترین اقامتگاه را برای خود و عزیزان تان رزرو کنید.

شیراز، شهر شعر و عاشقی

طراح و معمار حافظیه کیست؟

شاید گمان کنید که معماری سنتی حافظیه حتما کار یک معمار ایرانی است اما باید بگوییم اشتباه می کنید. معماری شگفت انگیز این بنا به دست معمار فرانسوی یعنی آندره گدار طراحی شده است. وی که به عنوان یک شرق شناس و ایران شناس شناخته می شود، ارادت خاصی به هنر، تمدن و تاریخ ایران داشت. به همین خاطر او این مکان را با توجه به اصول معماری ایرانی بنا کرد. اگرچه که قبل از او بناهایی ساخته شده بودند اما تغییرات اصلی و اساسی کار این معمار فرانسوی است.

بخشی از زندگی نامه آندره گدار

آندره گدار فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبا پاریس بود. وی در سال 1307 توسط دولت وقت ایران، به کشور ما دعوت شد و او نیز این دعوت را پذیرفت تا اداره کل باستان شناسی، نگهداری و مرمت بناهای تاریخی ایران را سازماندهی کند.

ایشان 32 سال در ایران زندگی کردند و در این مدت مدیریت اداره کل عتیقات و ریاست دانشکده هنرهای زیبای تهران را برعهده گرفتند. در طول این مدت وی خدمت های زیادی به ایران کرد. این فرد بسیاری از آثار تاریخی ایران را فهرست و مشاهده کرد. آندره گدار کارهای زیادی برای نگهداری و بازسازی آثار تاریخی ایران انجام داد.

در زمان جنگ جهانی دوم، فرانسه به دست نازی ها افتاد. در این زمان نیز آندره عنوان نماینده کمیته فرانسه در ایران را کسب کرد و  نشریه فرانسه آزاد را راه انداخت.

از آنجایی این که شخص به آثار ایران علاقه زیادی داشت، با کمک همسر خود به نام یدا گدار و محققان و دانشمندان ایرانی، هشت جزوه به زبان فرانسوی در مورد ایران نوشت و در آن ها آثار ایرانی را با جزئیات بسیار زیادی معرفی کرد.

یکی از الطاف این شخص به ایران این بود که ایشان توانست سه تپه تاریخی یعنی سلیمان تپه، زیرز و مازیر را به عنوان اولین آثار ملی ایران، در فهرست ملی ایران به ثبت برساند.

بنای با عظمت و تاریخی حافظیه

تاریخچه حافظیه

حافظیه در طی سال ها تغییرات زیادی را به خود دیده است. آدم های زیادی در طول تاریخ به دلیل لطفی که به این شاعر گران قدر داشتند، سعی کردند که مقبره او را به شکلی زیبا تزئین کنند.

طبق اسناد و مدارکی که وجود دارد، حافظ در سال 792 یا 791 هجری قمری از دنیا رخت بر بست. احتمالا برای شما جالب باشد که بدانید جایی که امروز از آن به عنوان حافظیه دیدن می کنند، در گذشته مکان مورد علاقه حافظ بوده که وی اوقات خود را در آن می گذرانده است. به همین خاطر نیز از پس از فوت در زیر سایه یک درخت سرو آرام گرفت و دفن شد.

65 سال پس از فوت حافظ، شخصی به نام شمس الدین محمد یغمایی که یکی از استادها و وزرای میرزا ابوالقاسم گورکانی بود، دستور داد که عمارت گنبدی شکلی در بالای آرامگاه و حوض بزرگی جلوی آن بسازند. منشا آب حوض نیز آب رکن آباد بود.

با گذر زمان در قرن 11 هجری، این بنا توسط شاه عباس مورد بازسازی قرار گرفت.

دوباره نادرشاه افشار نیز تغییراتی در بنای آرامگاه ایجاد کرد.

در زمان کریم خان زند نیز این بنا مرمت شد که در واقع در این برهه از تاریخ بود که در ظاهر بنا تغییرات اساسی به وجود آمد. کریم خان دستور داد که سازه ای روی مقبره حافظ قرار دهند. نوع معماری آن نیز به شکل بناهای زمان زندیه بود.

در واقع تالاری با چهار ستون سنگی به صورت یک دست در حافظیه قرار گرفت.  این ستون ها 5 متر هستند که هنوز نیز در وسط تالار وجود دارند. این بنا از طرف شمال و جنوب به فضای باز منتهی می شد. در چپ و راست نیز دو اتاق قرار گرفته بود. در واقع طراحی آن به شکلی بود که باعث شد آرامگاه حافظ در سمت شمال و باغی بزرگ در جنوب تالار ساخته شود.

کریم خان به همین میزان از بازسازی اکتفا نکرد و دستور دارد قبری از سنگ مرمر برای حافظ بسازند. روی سنگ نیز دو غزل از حافظ را حجاری کردند. این غزل ها به خط نستعلیق حاج آقاسی بیگ افشار آذربایجانی نوشته شده اند. اندازه این سنگ 266x80x40 است که اگر به حافظیه بروید می توانید آن را مشاهده کنید.

در قسمت بالای کتیبه سنگی و در بین ترنجی جمله «انت الباقی و كل شی هالک» را می توانید ببینید.

غزل هایی که بر روی مزار حافظ نوشته شده اند:

مژده‌ وصل تو كو كز سر جان بر خیزم

طایر قدسم و از دام جهان برخیزم

ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش

پیوسته در حمایت لطف اله باش

 بر سر تربت ما چون گذری همت خواه

كه زیارتگه رندان جهان خواهد بود

چراغ اهل معنی خواجه حافظ

بجو تاریخش از خاک مصلی

این تغییرات همچنان ادامه داشت و در سال 1273 هجری قمری، تهماسب میرزا (مؤید) نیز تعمیراتی در این بنا انجام داد.

سپس در سال 1295 هجری قمری، فرهاد میرزا (معتمدالدوله) نیز دستور داد که معجری چوبی برای حافظیه بسازند.

در سال 1317 هجری قمری قرار بود که تغییراتی انجام شود اما این اقدامات بی نتیجه ماند. در واقع داستان از این قرار بود که ملا شاه جهان زرتشتی (اردشیر) که علاقه زیادی به حافظ داشته، یک روز به مقبره او می رود. اردشیر در آنجا دیوان حافظ را باز می کند و یک شعر از حافظ می خواند که این شعر موجب شادمانی او می شود. در ادامه آن را با هم می خوانیم.

ای صبا با ساكنان شهر یزد از ما بگو

كای سر حق ناشناسان گوی میدان شما

گرچه دوریم از بساط قرب همت دور نیست

بنده شاه شماییم و ثنا خوان شما

به همین خاطر اردشیر تصمیم گرفت که بنای حافظ را احیا کند اما یک سادات متظاهر وقت بنای بازسازی شده را تخریب می کند و مانع انجام مرمت می شود. دلیل وی نیز این بود که یک زرتشتی نباید مقبره حافظ را تعمیر کند. در نهایت این سادات عصای خود را به مزار حافظ می زند و می گوید: «درویش می‌خواستند تو را نجس كنند، نگذاشتم! » متاسفانه آثار برخورد عصا با مزار همچنان وجود دارد.

حدودا دو سالی گذشت و در سال 1319 هجری قمری، فردی به نام شاهزاده منصور که به آن شعاع ‌السلطنه و‌ والی فارس می گفتند، برای احیای آرامگاه حافظ دست به کار شد. او دستور داد که یک معجر آهنی برای مقبره بسازند و در بالای آن نیز یک کتیبه بگذارند.

ماجرای بازسازی همچنان ادامه داشت و در سال 1310 خورشیدی، استاندار فارس یعنی دبیر اعظم بهاری نیز تعمیراتی را در این بنا انجام داد. او سر در حیاط جنوبی و نارنجستان را بازسازی کرد. به دستور او یک خیابان نیز در جلوی آرامگاه ساختند که به آن خرابات می گفتند اما با گذر زمان، این خیابان گلستان نام گرفت.

سپس در سال 1311 خورشیدی نیز فرج ‌الله بهرامی به دلیل ارادت خود به حافظ، باغ، آرامگاه و دیوارهای اطراف حافظیه را احیا نمود.

این بازسازی ها تا اواسط زمان پهلوی ادامه پیدا کرد.

در نهایت در سال 1314 خورشیدی علی اصغر حکمت شیرازی (وزیر فرهنگ وقت) و علی ریاضی (رئیس فرهنگ وقت) با کمک مهندس آندره گدار، این بنا به شکلی زیبا احیا نمودند که کار ساخت آن حدودا دو سال طول کشید. همانطور که گفتیم در زمان زندیه چهار ستون احداث شد. طبق طرح جدید، ستون های دیگری در دو طرف این ستون ها ساختند. این کار باعث شد که حافظیه دارای دو قسمت شود. در واقع بخش جنوبی باغ و بخش شمالی نیز آرامگاه حافظ است.

آن ها عمارتی که کریم خان زند ساخته بود را به شکل یک تالار درست کردند. طول این تالار 56 متر است که 20 ستون سنگی دارد. 4 ستون به صورت یک دست هستند و باقی ستون ها دو تکه اند. در واقع این ستون ها در سال 1315 شمسی در بنا قرار داده شدند.

ثبت لحظه های شاعرانه در آرامگاه حافظ

بخش‌های مختلف حافظیه

وقتی به حافظیه می روید، دو صحن در آن مشاهده می کنید؛ یک صحن شمالی و دیگری جنوبی. این دو صحن از طریق یک تالار از یکدیگر جدا می شوند. این بنای تاریخی نیز 2 هکتار است.

علاوه بر بخش شمالی و جنوبی، این بنای تاریخی قسمت های شرقی و غربی نیز دارد. در قسمت شرقی آرامگاه خاندان معدل و در غرب، مزار خاندان قوام را خواهید دید. در قسمت غربی مزارهای بیشتری وجود دارد.

در سمت راست صحن شمالی، دیواری با 4 طاق نما ساخته شده است. این قسمت در واقع به لطف میراث فرهنگی در سال 1386 به حافظیه اضافه شد. در واقع این بخش با تخریب خانه ها و مقبره هایی که در آن قسمت وجود داشت، به وجود آمد.

امروزه می توان هم از بخش غربی و هم شرقی بازدید نمود. در واقع در گذشته امکان بازدید آن فراهم نبود.

به صورت کلی فضای این بنای تاریخی به شکلی طراحی شده است که شما با ورود به آن حس و حال عرفانی را تجربه می کنید. اگر می خواهید لحظاتی را فارغ از هوا و هوس های نفسانی بگذرانید، به حافظیه بروید.

برای توضیح دقیق تر باید بگوییم که شمال بنا که آرامگاه حافظ در آن واقع شده است، دنیای ملکوتی را نشان می دهد و قسمت جنوبی نیز نمادی از دنیای مادی و هوا و هوس ها است.

هشت درب ورود و خروج و هشت ستون در قسمت شمالی نماد درب های بهشت هستند. روی هشت ستون این آرامگاه یک گنبد مسی قرار دارد که آن نیز سمبل آسمان است.

در واقع وقتی از سمت جنوب به شمال می روید، انگار که از قید لذت های دنیایی رها می شوید.

تماشای شکوه حافظیه در شب

سنگ مزار و بارگاه حافظ شیرازی

همانطور که گفتیم، حافظیه دو حیاط جنوبی و شمالی دارد. آرامگاه در وسط حیاط شمالی قرار گرفته است. گنبد بالای قبر نیز 10 متر است. بیرون گنبد مانند کلاه قلندران و درویشان بوده که روی آن ورق های مس و ترک ترکی قرار دارند. قسمت بیرونی گنبد را نیز با کاشی های رنگارنگ معرق تزئین کرده اند.

شاید برای شما جالب باشد که بدانید کنسرت افراد معروفی مانند محمد رضا شجریان (سال 1342) و استاد ناظری (سال 1370) در این مکان برگزار شده است.

خوشبختانه این بنای تاریخی در سال 1345 به لطف وزارت فرهنگ و هنر به شماره 1009 به عنوان آثار ملی ایران ثبت شد.

برای اینکه لذت بازدید از شیراز و حافظیه دو چندان شود، به اقامتگاهی با قیمت مناسب و امکانات رفاهی عالی نیاز دارید. ویلایار یکی از سایت هایی است که شما می توانید قیمت اجاره ویلا فارس را در آن استعلام بگیرید و ویژگی های انواع اقامتگاه ها مانند ویلا، بومگردی، آپارتمان و ... را مشاهده کنید.

در فصل بهار حافظیه بیشتر از سایر ماه های سال دیدنی است. همین حالا با اجاره ویلا در شیراز خود را مهمان یک سفر هیجان انگیز کنید. پیشنهاد می کنیم تماشای حافظیه در شب را نیز از دست ندهید!

زیارت مقبره خواجه حافظ شیرازی

پرسش‌های متداول

• آیا بازدید از حافظیه رایگان است؟

خیر برای ورود به حافظیه باید بلیط تهیه کنید. قیمت بلیط برای گردشگر داخلی 30 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 250 هزار تومان است.

• آیا هر ساعت از شبانه روز می توانیم به حافظیه برویم؟

خیر معمولا ساعت بازدید از 8 الی 21 است.

• آیا حافظیه شماره تماس دارد؟

بله می توانید با شماره 07132284552 تماس بگیرید.