سیر و سفری در مسجد جامع عتیق شیراز

اگر می خواهید لحظاتی را فارغ از هیاهوی دنیا بگذرانید، به مسجد جامع عتیق شیراز بروید. حال و هوای عرفانی این بنای تاریخی، باعث می شود که آرامش عجیبی را تجربه کنید. با ورود به آن علاوه بر تماشای معماری بی نظیر، می توانید دقایقی نماز بخوانید و سرشار از حس خوب شوید. اگر مسافر شیراز هستید، خواندن این مقاله یکی از کارهایی است که باید قبل از سفر، انجام دهید. پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید تا سیر و سفری در مسجد جامع عتیق شیراز داشته باشیم.

در دوره های اسلامی، یکی از موضوعاتی که به آن اهمیت زیادی می دادند، ساخت مساجد بود. در شیراز، این شهر شگفت انگیز نیز مساجد خاص زیادی ساخته شده است که معروف ترین آن ها مسجد نصیر الملک است. با این وجود مسجد عتیق نیز یکی از مساجد باشکوه شیراز محسوب می شود که یادگاری از دوره حکومت صفاریان در ایران است.

در مورد این مسجد افسانه های جالبی وجود دارد. برای مثال مردم معتقد هستند که اولین قبله مسلمانان در مسجد عتیق ساخته شده است. همچنین از نظر بعضی ها اژدهای عصای حضرت موسی را در قسمت زیرین خدای خانه مسجد عتیق دفن کرده اند. اجازه دهید که شما را بیشتر با این بنای مسحور کننده آشنا کنیم.

مسجد جامع با شکوه عتیق در شیراز

آنچه در این مطلب خواهید خواند

• معرفی مسجد جامع عتیق شیراز
• مسجد جامع عتیق شیراز کجاست؟
• تاریخچه مسجد جامع عتیق شیراز
• دارالمصحف مسجد جامع عتیق شیراز
• مسجد جامع عتیق شیراز و حافظ
• معماری مسجد جامع عتیق شیراز
• بازدید از مسجد جامع عتیق شیراز

معرفی مسجد جامع عتیق شیراز

احتمالا برای شما جالب باشد که بدانید مسجد عتیق، قدیمی ترین مسجد شهر شیراز است. این بنا که با نام های دیگری مانند مسجد آدینه و مسجد جمعه شناخته می شود، کاربرد غیر مذهبی نیز داشته است. در واقع از آن به عنوان محلی برای فعالیت های اجتماعی و سیاسی استفاده می کردند.

این بنا معماری ساده ای دارد. همین موضوع باعث شده که فضایی بدون تجمل، گرم و صمیمی داشته باشد. به همین خاطر با ورود به آن، احساس می کنید که در محیطی آشنا قدم گذاشته اید.

این مسجد در نزدیکی حرم شاهچراغ واقع شده است. در واقع یکی از ورودی های آن در حرم شاهچراغ قرار دارد. از این رو شما می توانید در زمان کوتاهی از دو بنای تاریخی بازدید کنید.

مسجد جامع عتیق شیراز کجاست؟

پیدا کردن آدرس یکی از کارهای وقت گیر محسوب می شود. به همین خاطر بهتر است که همیشه قبل از سفر، آدرس مکان های مورد نظرتان را پیدا کنید. از این رو در ادامه آدرس دقیق مسجد عتیق شیراز را برای شما نوشته ایم.

آدرس: استان فارس، شهر شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، خیابان احمدی، قسمت شرقی حرم شاهچراغ

اگر قصد دارید که با وسایل نقلیه عمومی به این مسجد بروید، دو راه در پیش رو دارید.

• مترو: نزدیک ترین مترویی که می تواند شما را به این مسجد برساند، ایستگاه زندیه است. البته توجه داشته باشید که این ایستگاه چند کیلومتر با مسجد فاصله دارد. به همین خاطر بعد از پیاده شدن از مترو باید سوار اتوبوس یا تاکسی شوید.
• اتوبوس: اتوبوس هایی در مسیر خیابان لطفعلی خان زند وجود دارند که با سوار شدن در آن ها می توانید به مسجد بروید. وقتی سوار این اتوبوس ها شدید، بین بلوار زینبیه و چهارراه مشیر پیاده شوید.

اگر یک اقامتگاه در نزدیکی بناهای تاریخی شیراز رزرو کنید، می توانید خیلی راحت تر خود را به این مکان های دیدنی برسانید. خوشبختانه در سایت ویلایار انواع اقامتگاه اعم از بومگردی، ویلا، آپارتمان و ... در نقاط مختلف شهر شیراز وجود دارد. می توانید با چند کلیک، نزدیک ترین اقامتگاه به مکان های دیدنی شیراز را برای خود یا عزیزان تان رزرو کنید.

گشت و گذار در مسجد عتیق شیراز

تاریخچه مسجد جامع عتیق شیراز

یکی از بخش های هیجان انگیز در مورد هر بنا، کسب اطلاعاتی در مورد سرگذشت آن است. مسجد عتیق برای اینکه تا امروز باقی بماند، روزگاران زیادی را طی کرده و انسان های زیادی را به خود دیده است.

طبق تحقیقات باستان شناسان، مسجد عتیق شیراز در گذشته یک عبادتگاه مذهبی بوده است. آن ها احتمال می دهند که این بنا یک آتشکده بوده باشد. کارشناسان هنوز به طور دقیق نمی دانند که این عبادتگاه در چه دوره تاریخی ساخته شده است اما آن ها می گویند که این بنا را قبل از اسلام ساخته اند.

در گذر زمان این عبادتگاه تخریب شده و روی آن مسجد عتیق را بنا کرده اند. در واقع این مسجد در زمان پادشاهی عمرولیث صفاری (دومین حاکم سلسله صفاریان) در سال های 265 هجری قمری تا 287 هجری قمری ساخته شده است.

نکته جالب در مورد مسجد عتیق این است که گردشگران در طول تاریخ در مورد آن در سفرنامه های خود نوشته اند. مقدسی جهانگردی بود که در قرن چهارم هجری قمری زندگی می کرد. او در مورد این بنا گفته است که مسجد عتیق در هفت اقلیم نظیر ندارد.

سیاحتگر دیگری به نام ابن بطوطه که در قرن هشتم هجری قمری می زیست، در مورد این بنا این چنین نوشته: مسجد عتیق یکی از وسیع ترین و زیباترین مساجد است.

شکل امروزی این مسجد، نتیجه مرمت های فراوان در طی سال ها است. در ادامه تاریخچه این مرمت ها را با هم مطالعه می کنیم.

• دوره اتابکان فارس و دوران ضعف حکومت سلجوقی در فارس (نیمه قرن ششم هجری قمری)
• زمان سلطان ابراهیم میرزا (پسر شاهرخ گورکانی- بزرگ ترین پادشاه تیموریان)
• دوره حکومت صفوی
• مرمت توسط اداره باستان شناسی و مردم در سال 1315

خبر خوب این است که مسجد عتیق در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰، به شماره‌ ۷۲ به عنوان اثر ملی ایرانی به ثبت رسید.

قدیمی ترین مسجد جامع در شیراز

دارالمصحف مسجد جامع عتیق شیراز

وقتی به مسجد عتیق بروید، بنایی را در حیاط مشاهده خواهید کرد که به آن دارالمصحف می گویند. این بنا که با نام خدای خانه نیز شناخته می شود، برای نگهداری و کتابت قرآن کریم ساخته شده بود. در واقع حافظان قرآن در خدای خانه قرآن می خواندند و افرادی به نام کاتب نیز در زمان تلاوت، آیه های قرآنی را می نوشتند.

دستور ساخت آن را شاه اسحاق اینجو در قرن هشتم هجری (752 هجری قمری) داده بود. از این حاکم، به عنوان یکی معروف ترین فرمانروایان آل اینجو یاد می کنند که با حافظ شیرازی نیز هم دوره بود. گفته می شود که این پادشاه در اواخر دوره ایلخانان در فارس و اصفهان فرمانروایی می کرده است.

این بنا چهار گوش دارد. در هر یک از گوشه های آن نیز می توانید یک ستون مدور را مشاهده کنید. در هر چهار ضلع بنا، ایوانی ساخته شده است. یک اتاق نیز در وسط ایوان قرار گرفته که ورودی های آن در ایوان های شمالی و جنوبی قرار دارند. در ساخت بنا نیز از سنگ و گچ استفاده شده است. دارالمصحف را فقط یک مرتبه در سال 1315 مرمت کرده اند.

در خدای خانه کتیبه ای وجود دارد که روی آن اشعار عربی در شان قرآن و به خط ثلث نوشته شده است. در نوشتن آن ها از هنر خطاطی ایرانی بهره گرفته اند. این کتیبه نیز اثر یک خوش نویس معروف به نام پیر یحیی جمالی صوفی است که در قرن هشتم هجری می زیست.

در این بنا یک قرآن سی جزئی به نام سی پاره پیدا کرده اند. نکته جالب این قرآن نیز این است که در همه صفحه های آن، نام مسجد عتیق را نوشته اند. همچنین قرآن های تک جزئی نیز در این بنا یافت شده است. اگر می خواهید این قرآن ها را مشاهده کنید، باید به موزه پارس شیراز بروید.

عمارت منحصر به فرد خدای خانه

مسجد جامع عتیق شیراز و حافظ

اگر به حافظ علاقه مند هستید، حتما برای شما جالب خواهد بود که به مسجد عتیق بروید. نویسنده ای به نام امین احمد رازی، کتابی چهار جلدی به نام هفت اقلیم دارد که در کتاب خود از حافظ و ارتباط او با مسجد عتیق نوشته است. این تذکره نویس و ادیب ایرانی در قرن یازدهم هجری می زیست. به گفته نویسنده حافظ شب های جمعه به مسجد عتیق می رفت و در آن قرآن تلاوت می کرد.

همچنین برخی از محققان بر این باور هستند که مسئولیت نگهداری خدای خانه با حافظ بوده است. این مسئولیت را شاه اسحاق اینجو به او داده بود. محققان در توجیه این موضوع می گویند که حافظ برای امرار معاش خود در مشاغل حکومتی کار می کرد.

در واقع گفته می شود که حافظ علاوه بر قرآن خواندن، برای مدیریت دارالمصحف نیز به این مکان می رفت.

معماری مسجد جامع عتیق شیراز

از لحاظ معماری، مسجد عتیق شیراز دارای 4 ضلع است که هر یک از آن ها نیز ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند.

ضلع شمالی (رو به قبله)

یکی از آثار هنری مشهور ضلع شمالی، طاق مروارید است. این طاق بسیار بلند بوده و در ساخت آن نیز از آجر و هنر مقرنس کاری بهره گرفته اند. همچنین این طاق دو گلدسته بسیار زیبا و دیدنی دارد. در سمت غرب طاق نما می توانید یک دالان را مشاهده کنید که در پشت آن شبستان کوچکی وجود دارد. هم اکنون این شبستان به عنوان دفتر مسجد کاربرد دارد.

شبستان دیگری در سمت شرق طاق نما ساخته اند. وجود پنج درب آهنی ورودی و یک محراب سنگی در این شبستان، نگاه هر بیننده ای را به خود جذب می کند.

ضلع شمالی دو درب ورودی دارد. یکی از درب ها در سمت شمال شرقی و دیگری در سمت شمالی واقع شده اند. سر درب شمالی با هنر مقرنس کاری و کاشی تزئین شده است. در جرزهایی که دو سمت سر درب شمالی قرار دارند، چهار کتیبه گذاشته شده که روی آن ها نام دوازده امام را نوشته اند. به همین خاطر درب شمالی را به عنوان درب دوازده امام نیز می شناسند.

در بالای سر درب دوازده امام، یک کتیبه دیگر را نیز خواهید دید. این کتیبه را علی جوهری در دوره صفوی نوشته است. روی این کتیبه تاریخ 1031 هجری قمری را نوشته اند که نشان دهنده تاریخ مرمت مسجد در دوره فرمانروایی صفویان است.

در ضلع شمالی یک ایوان بسیار زیبا را نیز مشاهده خواهید کرد.

ضلع غربی (رو به آفتاب)

در ضلع غربی می توانید درب ورودی حرم شاهچراغ را ببینید. با ورود به این سمت مسجد سازه ای سرپوشیده همراه با ستون هایی را خواهید دید که به آن ها رواق گفته می شود. زیبایی رواق ها نه تنها معماران بلکه تمام افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. در انتهای رواق ها نیز درب ورودی یک شبستان قرار دارد. در واقع این شبستان در ضلع جنوبی واقع شده است.

ضلع جنوبی (پشت به قبله)

در این سمت از مسجد، طاق نمایی بسیار بزرگ ساخته بودند که متاسفانه به مرور زمان دچار آسیب شد. خوشبختانه در سال 1348 خورشیدی این بنا را بازسازی کردند. یک شبستان با عرض کم نیز در سمت جنوبی وجود دارد که یک طبقه در دو طرف آن ساختند. در ساخت سقف آن از آجر استفاده کرده اند.

همچنین محراب شگفت انگیزی در این بنا وجود دارد. این محراب را با هنر مقرنس کاری و کاشی های آبی تزئین کرده اند. در دو طرف محراب دو ستون سنگی قرار داده اند که به صورت مارپیچ است. این محراب یک منبر با جنس چوب و سیزده پله دارد. زیبایی این محراب باعث می شود که هر گردشگری در کنار آن بایستد و یک عکس هنری از خود ثبت کند.

در این ضلع، اخیرا یک شبستان جدید ساخته اند. این شبستان با کتیبه هایی تزئین شده است. روی این کتیبه ها آیه های قرآن و حدیث های پیامبران را به خط ثلث و نسخ نوشته اند.

ضلع شرقی (پشت به آفتاب)

در این سمت از مسجد، طاق نماهایی بسیار بلند و عریض ساخته اند. درون این طاق نماهای عظیم، طاق نماهای کوچکی را مشاهده خواهید کرد. چهار طاق نمای کوچک در سمت چپ واقع شده اند که پشت آن ها نیز ایوان بسیار زیبایی وجود دارد. در سمت راست نیز چهار طاق نمای کوچک ساخته شده است. یکی از این طاق نماهای کوچک دربی دارد که درب خروجی مسجد است. راه پله ای نیز در این قسمت قرار دارد که با طی کردن آن به پشت بام مسجد خواهید رسید.

در ضلع شرقی شبستانی ساخته اند که متاسفانه امروزه از آن به خوبی نگهداری نمی شود. با این وجود در گذشته در آن نماز اقامه می کرده اند. طبق اسناد و مدارکی که وجود دارد، در سال های 1358 تا 1361 خورشیدی، این شبستان به عنوان کانون فرهنگی مسجد کاربرد داشته است.

در ضلع شرقی می توانید آثار بسیار زیادی را مشاهده کنید که یکی دیگر از آن ها ایوان است. این ایوان دو رواق با سه دهانه دارد. در یکی از این دهانه ها دربی قرار دارد که درب ورودی است. در قسمت بالایی ایوان، کتیبه هایی را خواهید دید که به آیه های قرآنی مزین شده اند.

کاشی کاری های زیبای مسجد جامع عتیق

بازدید از مسجد جامع عتیق شیراز

نکته بسیار مثبتی که در مورد این اثر تاریخی وجود دارد این است که شما برای بازدید از آن نباید بلیط تهیه کنید. در واقع بازدید از آن برای گردشگران رایگان است. شما می توانید در ساعت هایی که نماز اقامه می شود، از این بنا دیدن کنید. بازدید از این مکان تاریخی در هر فصلی از سال می تواند جذاب باشد اما در بهار آب و هوای مطبوع تری را تجربه خواهید کرد.

قطعا یکی از دغدغه های شما برای سفر به شیراز، پیدا کردن یک اقامتگاه با قیمت مناسب و امکانات رفاهی عالی است. سایت اجاره ویلا در شیراز در اینترنت به وفور یافت می شود اما باید به شما بگوییم که ویلایار به دلیل تنوعی که دارد می تواند یک انتخاب عالی برای شما باشد. پیشنهاد می کنیم که همین حالا اقدام به اجاره باغ شیراز کنید تا سفری لذت بخش را تجربه کنید.

پرسش‌های متداول

• آیا برای بازدید از مسجد عتیق باید بلیط تهیه کنیم؟

خیر بازدید از این مکان تاریخی رایگان است.

• چه مکان های تاریخی در نزدیکی مسجد جامع عتیق قرار دارند؟

از جمله مکان های دیدنی نزدیک این بنا می توانیم به مسجد شاهچراغ، بازار وکیل و حمام وکیل اشاره کنیم.